Overlevingsstrategieën bij Spreekangst

Raak jij in paniek als je het woord moet voeren? Check hier in welke van de overlevingsstrategieën bij spreekangst jij je herkent. En wat de nadelige effecten hiervan zijn op de impact van jouw presentatie. Ook krijg je een belangrijke tip hoe het voortaan anders kan.

De volgende onderdelen worden in deze blog besproken:

• De werking van je brein bij angst
• Waarom je bij spreekangst reageert alsof je leven op het spel staat
• Hoe je brein wordt gefopt
• Zo herken je de overlevingsstrategieën bij spreekangst
• Gevolgen van de vecht/vluchtrespons op jouw presentatie
• Gevolgen van bevriezen op jouw presentatie
• Een belangrijke tip die alles verandert
• Extra hulp

De werking van je brein bij angst

Zodra er gevaar dreigt, worden er door je brein allerlei processen in gang gezet. Je wordt angstig. Je lichaam wordt in opperste staat van paraatheid gebracht om te kunnen overleven in de vorm van vechten, vluchten of bevriezen. Dit merk je bijvoorbeeld aan verandering in je hartslag en ademhaling en andere onprettige lichamelijke sensaties. Ook bij spreekangst gebeurt dit. En schiet jij in een van de overlevingsstrategieën: de fight, flight of freeze respons.

Waarom je bij spreekangst reageert alsof je leven op het spel staat

Dat ons brein onmiddellijk in actie komt als we in levensgevaar verkeren, is natuurlijk geweldig! Het heeft ons in het verre verleden menigmaal gered als hongerige wilde dieren of vijandelijke stammen ons pad kruisten. En zorgt er tegenwoordig voor dat je zonder nadenken opzij springt als je ziet dat er een auto op je afkomt. Als het gaat om spreken voor een groep is er van een levensbedreigende situatie echter geen sprake. Het is prima als een presentatie wat gezonde spanning oplevert, zoals een sporter dit ervaart voorafgaand aan een wedstrijd. Dit leidt tot een betere prestatie. Maar heb je spreekangst? Dan is er geen sprake van gezonde spanning. Je reageert alsof je leven op het spel staat. Hoe komt dat?

Hoe je brein wordt gefopt

Je zou kunnen zeggen dat je brein wordt gefopt. Je beleeft jouw presentatie op onbewust niveau op een ander manier dan dat deze in feite is. En omdat het onbewust is, kun je er zelf niet bij. Daarbij komt ook nog dat je lichaam 50 keer sneller reageert op wat je onbewust beleeft dan op de werkelijkheid.

Zo herken je de overlevingsstrategieën bij spreekangst

Wat de symptomen en gevolgen van deze overlevingsstrategieën bij spreekangst zijn, lees je hieronder.

De vecht- of vluchtstrategie

Om te kunnen vechten of vluchten, maakt je lichaam stresshormonen aan, je ademhaling, hartslag en bloeddruk gaan omhoog, je zintuigen worden scherper, spieren spannen zich aan en je pijngevoeligheid neemt af. Dit betekent in het geval van spreekangst niet dat je letterlijk een robbertje gaat vechten met je toehoorders. Dat zou ook niet eerlijk zijn. Want niet jouw publiek, maar jijzelf bent op dit moment je ergste vijand. Je kijkt namelijk door de ogen van je toehoorders negatief kritisch naar jezelf. Wat je doodsbenauwd maakt, is wat ze mogelijk aan je kunnen zien en van je vinden. Maar wat jij denkt dat anderen over je denken, denk je zelf…

Controle werkt averechts

Je probeert uit alle macht je op hol geslagen hart, jagende ademhaling en andere vervelende lichamelijke symptomen onder controle te krijgen. Je zult het gemerkt hebben: dit werkt averechts, het wordt alleen maar erger.

Paniekaanval

Het komt niet of nauwelijks voor dat iemand het tijdens een presentatie op een lopen zet om de situatie te ontvluchten. In plaats daarvan kun je gaan trillen, blozen, zweten en/ of hyperventileren omdat je niet weg kunt. En ook dat probeer je tevergeefs onder controle te krijgen. Soms resulteert dit in zo’n hevige paniekaanval dat het wordt verward met hartklachten waardoor je je performance wel moet staken.

Wegkijken

Een ander symptoom van vluchtmodus is het vermijden van iedere vorm van contact met je toehoorders. Je kijkt naar de grond, over de hoofden heen, tussen de mensen door, of continu op je spiekbriefje. En wanneer je begin met spreken, doe je dat veel te snel om maar zo snel mogelijk van de situatie verlost te zijn.

Gevolgen van de vecht/vluchtrespons op jouw presentatie

Wat jij probeert te doen is multitasken. Je bent bezig met wat je allemaal denkt en voelt, probeert er grip op te krijgen én tegelijkertijd een verhaal te vertellen. Maar multitasken, dat kan niemand. Je bent zodoende niet in staat om boeiend te spreken en zal snel de draad kwijtraken.

Daarbij komt: als er vanuit jou geen of weinig visueel contact is met je publiek, verslapt de aandacht voor jou en wat je wilt vertellen eveneens. En omdat je bij aanvang van je presentatie veel te snel spreekt, kan jouw boodschap niet goed binnenkomen, laat staan dat het beklijft.

Freeze- of bevriesstrategie

In de bevriesmodus ben je verstijft of verlamd van angst. In tegenstelling tot de vlucht- of vechtreactie, daalt je hartslag en ademhalingsfrequentie. Je houdt je adem in en/of hebt moeite met ademen. Je bent letterlijk sprakeloos, want je komt niet of nauwelijks meer bij informatie. Wanneer het wel lukt om een woord uit te brengen, spreek je met zachte stem omdat je het liefste onzichtbaar wilt zijn.

Gevolgen van bevriezen op jouw presentatie

Je verhaal komt niet tot leven wanneer je voor een groep bevriest. Want beweging, zoals non-verbale ondersteuning en mimiek, is nodig om je boodschap kracht bij te zetten. Omdat je zacht spreekt, ben je ook niet goed te verstaan en ontbreekt het aan wisselingen in volume, intonatie en ritme. Hierdoor gaat informatie verloren en lukt het je niet om woorden echt betekenis te geven.

Kun je overlevingsstrategieën bij spreekangst afwisselen?

Herken jij je in meerder strategieën? Ook dat is mogelijk. Zo kan het zijn dat je in eerste instantie kortstondig bevriest wanneer het woord moet voeren. En daarna in de vecht/ vlucht-modus schiet, terwijl een ander bevroren blijft.

Een belangrijke tip die alles verandert

Om welke overlevingsstrategie het ook gaat bij spreekangst; de volgende tip werkt in alle gevallen, mits je deze consequent in de praktijk brengt:

• Gebruik je ogen actief. Neem waar! Begin met goed rond te kijken in de ruimte waarin jij je bevindt. En kijk dan pas naar de mensen die naar je zijn komen luisteren.
• Kijk lang genoeg naar mensen om te zien dat zij je boodschap begrijpen. Draai je hoofd goed mee in de richting waarin je kijkt. Je zult zien, dit geeft veel meer rust.

Extra hulp

Vind je het te spannend of moeilijk om hier zelf mee aan de slag te gaan?

Tijdens onze Spreekangst Masterclass kun je het ruimschoots oefenen en ervaren dat het werkt. Natuurlijk krijg je nog veel meer inzichten en tips. Je zelfvertrouwen groeit met de minuut. Voordat je het weet ga je er plezier in krijgen om voor een groep te spreken.

Na afloop heb je het lef ontwikkeld om met gezonde spanning het woord te voeren. En nog boeiend en overtuigend ook. Want alles wat wij cursisten tijdens onze training Spreken in het Openbaar leren, komt in de Spreekangst Masterclass eveneens aan bod.

Wil je dat we je verder helpen?

• Ga dan naar: Spreekangst Masterclass,
• Of naar: Spreekangst e-training
• Of bestel het boek: Vroeger had ik Spreekangst…

Wil je meer weten over ons trainingsaanbod en hoe wij kunnen helpen met het oplossen van jouw spreekangst? Neem dan contact met ons op.